Incidentie en impact osteoporose

Veel dorst en veel plassen. Komt een patiënt met dit soort klachten aan de balie, dan weet elke doktersassistente en huisarts: ik moet alert zijn op diabetes. ‘Maar bij de 50-plusser die aan de balie en passant vertelt een paar maanden geleden een polsfractuur te hebben gehad, opgelopen bij tennis of wintersport, gaat er niet een soortgelijk alarmsignaal af voor osteoporose’, vertelt de Eindhovense huisarts Luc Maartens. ‘En dat zou wel zinvol zijn, want tot 2030 neemt de incidentie van osteoporose toe met 40 procent. Als we dat alarmsignaal beter zouden herkennen, scheelt dat enorm. Zowel in zorgkosten als in kwaliteit van leven voor de patiënt.’

Maartens geldt als expert op het gebied van osteoporose. Zo schreef hij mee aan de NHG-Standaard Fractuurpreventie en beoordeelt hij ongeveer 1.000 DEXA-metingen per jaar voor huisartsen in Zuid-Oost Brabant en Midden-Limburg. In 2000 promoveerde hij op de Eindhovense Perimenopauzale Osteoporose Studie. ‘Daaruit bleek dat screenen op botdichtheid in een bevolkingsonderzoek onder perimenopauzale vrouwen niet zinvol is. Dat komt omdat botdichtheid niet de enige risicofactor is. Bovendien is de ziekte osteoporose strikt genomen een normaal verouderingsproces. Het wordt pas vervelend bij een fractuur, want dan merkt de patiënt de consequenties. En die gevolgen zijn vaak dramatisch.’

Zo hebben osteoporosefracturen een sterk invaliderend karakter. Maartens: ‘De negatieve impact op qualy’s, of gezonde levensjaren, is hetzelfde of groter dan mamma- of darmcarcinoom. Iedereen kent de patiënt met een heupfractuur die niet meer thuiskomt, of overlijdt in het eerste jaar of na een periode in het ziekenhuis in een revalidatiecentrum opnieuw moet leren lopen. Maar denk ook aan iemand met ingezakte wervels die last krijgt van kromlopen, benauwdheid of een ernstige beperking van de wervelkolom. En een polsfractuur gaat misschien wel weer over, maar maakt wel inbreuk op de zelfstandigheid. Een alleenstaande oudere is letterlijk onthand en wordt afhankelijk van zorg voor relatief eenvoudige zaken als koken, aankleden en douchen.’

Daarnaast heeft een osteoporosefractuur sociaal veel impact. Maartens: ‘Mensen kunnen niet meer fietsen of autorijden en verliezen hun mobiliteit. Ze kunnen niet meer hun eigen boodschappen doen, en niet meer deelnemen aan sociale bezigheden als de biljart- of kaartclub. Eenzaamheid ligt al snel op de loer.’ De angst om opnieuw te vallen, kan tot slot leiden tot een vicieuze cirkel, legt Maartens uit. ‘Ik zie vaak dat mensen na een val minder bewegen. Terwijl bewegingsbeperking de botstructuur juist verslechtert. Het advies is precies tegenovergesteld: blijf op de been, en kies voor gewichtdragende belasting: lopen is beter dan fietsen.’

Daarom hamert Maartens ook zo op de ‘alarmbel’ die bij huisartsen moet gaan rinkelen bij een eerste fractuur. ‘Botdichtheidsmeting is wel een maat voor osteoporose, maar een eerste fractuur boven de 50 jaar is een veel grotere voorspeller op nieuwe fracturen. En deze – grote – groep fractuurpatiënten heeft het meeste baat bij medicatie die het risico op een nieuwe botbreuk verlaagt. Uit onderzoek van internist-endocrinoloog Joop van den Bergh van de Universiteit Maastricht is bekend dat daarmee het risico op een nieuwe botbreuk 40 procent lager is en de sterfte 20 procent lager. En hun time to benefit is groter: deze patiënten hebben significant eerder en meer voordeel van de interventie. Dus zie je een 50-plusser in de praktijk met een recente breuk – in het afgelopen jaar – laat dan die alarmbel afgaan, maak een risico-inventarisatie en handel daarnaar.’